پارک هاي علم و فناوري به عنوان يکي از ساختارهاي موثر در توسعه فناوري و به تبع آن، توسعه اقتصاد دانش محور و اشتغال زايي تخصصي مورد توجه بسياري از کشورهاي جهان واقع شده است. پارک هاي علم و فناوري، محيط هايي مناسب براي استقرار و حضور حرفه اي شرکت هاي کوچک و متوسط، واحدهاي تحقيق و توسعه صنايع و موسسات پژوهشي هستند که در تعامل سازنده با يکديگر و با دانشگاهها به فعاليتهاي فناوري اشتغال دارند.


پارک علم و فناوری
پارک علم و فناوری یک مجموعه دارای دو بخش تشکیل دهنده می باشد. بخشی از این مجموعه کادر مدیریت و نیروهای ستادی می باشند که بعنوان دولتی وظیفه هدایت و مدیریت عملکردها را بر عهده دارند.
بخش دیگر این مجموعه را موسسات خصوصی تشکیل می دهند که به سه دسته تعریف،تبین و تقسیم بندی میشوند:
· پیش انکوباتور( پیش رشد)
· انکوباتور(رشد)
· شرکتهای رشد یافته
توضیح اینکه موسسات و شرکتهای خصوصی به منظور استقرار در پارک علم و فناوری مطابق با مقررات پارک مذکور و همچنین با توجه به ایده محوری و توانمندی و پتاسیلهای خود در مرکز رشد به صورت پیش انکوباتور یا انکوباتور مستقر می شوند و پس از سه سال استقرار یا به درخواست خودشان در مرکز اصلی پارک مستقر می شوند.
در این میان بخش مدیریت ستادی پارک علم و فناوری وظیفه مدیریت و راهبری مجموعه را مطابق با ضوابط و مقررات تعیین شده و با بهره گیری از امکانات تعریف شده برعهده دارد و اهدافی مانند ايجاد و رشد شرکتهای مستقر، کمک به تجاري سازي نتايج تحقيقات و حمايت از کارآفريني را دنبال می کند.
به نظر می رسد برای بهینه شدن عملکرد مجموعه اول یا همان موسسات مستقر،تعامل درست تمام مجموعه و بخشها پارک علم و فناوری با هم بعنوان شرط اصلی و حیاتی است.

استقلال بخش خصوصی مستقر
با توجه به تغییرات طبیعی که خواسته یا ناخواسته در دولتها و درنتیجه در سیستمهای وابسته به دولت به دلیل جابجائی در جناحها، گروه ها و احزاب در هر کشور رخ می دهد و در ایران نیز لاجرم بوقوع می پیوند این امر هم در مدیریت ستادی پارکها به تکرار اتفاق می افتد
اما باید این نکته را مدنظر داشت،با توجه به اینکه برای زیرمجموعه پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد اهداف اقتصادی و تجاری تعریف شده است، بسیار طبیعی است که مجموعه بخش خصوصی مستقر می بایست تا حد ممکن از تبعات سیاسی مانند تغییرات دائمی و بدون هدفمندی در مجموعه ستادی و یا اعمال قوانین و مقررات دست و پاگیر و اثرات نامطلوب آن دور نگه داشته شود.

چگونه در سرنوشت تجاری خود موثر باشیم؟
با توجه به اهداف مشخص شده و ساختاری که در مراکز رشد و پارکهای فناوری وجود دارد نوعی عدم سنخیت در این دو مجموعه مدیریت ستادی و مجموعه موسسات مستقر بصورت ذاتی وجود دارد.
زیرمجموعه مدیریت که صرفا از دانش کافی برخوردار باشند ولی تجربه های تجاری و مدیریتی مختلفی مانند تجاری سازی ، حرفه ای سازی و مانند آن را نداشته باشند، بدون شک سبب نقصان در بهره وری مجموعه خود خواهند شد. می توان در گامهای بعدی نیاز به نگرشهای فرا منطقه ای، دیدگاههای کلان ملی و تجارب ویژه بین المللی نیز اشاره نمود که وجود آن در توسعه شرکتهای نوبنیاد و هدف گذاری های پارک تاثیر غیر قابل انکاری خواهد داشت.
به نظر می رسد، موسسات مستقر بعنوان نیمه دیگر در سمت و سو دادن به جهت حرکت و رشد پارک و مرکز رشد خود موثر می باشند و یا اینکه به مرور اثرات موثر و مخرب مدیریت ستادی نیمه اول را احساس و نسبت به آن حساس خواهند شد و عکس العمل محسوس یا غیرمحسوس خواهد داشت.
باید تاکیید کرد که در سیستم تعریف شده، موسسات خصوصی مستقر برای رشد خود نمی توانند بصورت مستقل عمل نموده و بدون توجه به تغییرات نیمه اول، صرفا به اهداف تحقیقاتی، نو آوری و فناورانه خود معطوف باشند. بعبارتی در همان ابتدای تغییر در زیرمجموعه مدیریت پارکها ، موسسات و شرکتهای مستقر نیز بلافاصله یا به مرور متاثر شده و تغییرات را احساس خواهند نمود.
این موضوع مخصوصا با توجه به ماهیت کنونی مدیران متعارف و نحوه نگرش ایشان، نحوه گزینش مدیران در کشور و سایر پارامترهای دیگر بومی، انسانی، مدیریتی، سیاسی و غیره به سرعت احساس شده و منحنی رشد موسسات بلافاصله دستخوش سقوط می گردد.

مشکل اساسی موسسات مستقر
یک موسسه رو به رشد اقتصادی و نو پا که هدف از تاسیس آن تداوم ، بالندگی و رشد باشد، در بازار تجاری و کاری هر ساعت خود دستخوش تغییرات، رقابت و مشکلات متعدد و متعارف بازار می باشد. حال به این نهال سست بردارهای فشار و نیروهای نامتعارف دیگری ناشی از تغییرات مدیریتی را نیز وارد کنید. بدون شک توان تحمل بسیاری از این تغییرات به ظاهر ساده از حد ظرفیت این شرکتها خارج بوده و این موسسات قادر به تحمل و تصحیح آن نخواهند بود.
درنتیجه یا باید همسو با بروز تغییرات وارد یک دوره رکود شده و منتظر رشد و تجربه اندوزی مجموعه مدیریت ستادی جدید باشند و همزمان رفتارهای خود را نیز اصلاح نمایند ( اضافه بر تغییرات لازم برای غلبه بر تهیدات و مخاطرات بازار و تجارت ) و یا اینکه در مقابل تغییرات شروع به مقاومت نموده و در نتیجه شکسته شده و ریزش نمایند و یا در حالی که تحلیل رفته اند از مجموعه جدا می شوند و حتی به حداقل اهداف و برنامه های خود نمی رسند

باید توجه نمود، در هر حالت هدف نهائی دولت از سرمایه گذاری ملی بر روی تاسیس پارکهای علم و فناوری محقق نخواهد شد و بودجه های سنگینی از بیت المال از بین خواهد رفت و یا به حداقل اهداف تعریف شده پارکهای علم و فناوری هم نزدیک نخواهیم شد.

راه حلهای پیش رو
به این ترتیب است که شرکتهای مستقر در پارکها به مرور احساس می کنند باید در سرنوشت خود وارد شده و به نوعی مجموعه اول یا همان مدیریت ستادی را نیز مدیریت کنند تا بدین ترتیب این پل ارتباطی با دولت بعنوان "دایه بزرگ" نه تنها سبب تخریب ایشان نشود بلکه با تعامل هرچه بهتر و منطقی تر سبب تقویت مناسبات و همپوشانی نیازها و تحقق اهداف مشترک شود.
بی شک شرکتها و موسسات که رکن اساسی پارک را تشکیل می دهند می بایست در مدیریت پارک و سرنوشت آتی و حرفه ای خود دخیل و سهیم باشند، بدون تردید یک پارک علم و فناوری بدون حضور شرکتها و موسسات مفهوم جز ساختمان ندارد و بدون موفقیت شرکتها، هرگز به اهداف عالیه و برنامه های خود نخواهد رسید.
این امر با توجه به خط مشی و سیاستهای کلان نظام جمهوری اسلامی ایران مانند اصل 44 قانون اسلامی و برنامه توسعه کشور و همچنین در اهداف و برنامه های تدوین شده در حوزه پارکهای علم و فناوری نیز پیش بینی شده است که در ادامه به نکاتی اشاره می شود.

استقلال اقتصادی پارکهای علم و فناوری
طبق برنامه ریزی های صورت گرفته، پارکهای فناوری پس از یک دوره مشخص که توسط دولت حمایت مالی می شوند ، باید به نقطه ای از توانائی برسند که بتوانند از دولت جدا شده و بصورت مستقل به فعالیت ادامه دهند. برای مثال پارک علم و فناوری یزد برای دهه 90 باید به این حد از بلوغ برسد و در موعد مقرر شده فعالیتهای اقتصادی و طبعا مدیریتی خود را خود تامین نماید.

ایجاد و افزایش توان مدیریتی در بلند مدت
بعنوان یکی از اهداف بلند مدتی که از تشکیل پارکها فناوری توسط دولت پیگیری می شود ایجاد و افزایش توان مدیریتی موسسات و شرکتهای تشکیل شده و مستقر در پارکهای فناوری بمنظور اداره پارکها تعیین شده است. در واقع با توجه به سیاست کوچک شدن دولت و واگذاری امور به بخش های خصوصی لازم است تا موسسات مستقر در اینگونه مراکز به حداقل توانائی های لازم برای هدایت و مدیریت مجموعه خود دست یافته و تداوم حیات خود را خود برنامه ریزی و مدیریت نمایند.

ایجاد مکانیزم های مشارکت در تعیین مدیریت در کوتاه مدت
بطور همزمان و در کوتاه مدت بایستی به ایجاد مکانیزم های لازم برای اعمال نظر موسسات مستقر در انتخاب هسته مدیریت نیز اقدام شود تا به این ترتیب فضای لازم برای کسب تجربه و رسیدن به اهداف بلند مدت فراهم گردد.
در جهان نیز تجارب کشورهای مختلف در همین راستا قرار گرفته و موسسات مستقر در پارکهای علم و فناوری به مرور از بلوغ کافی برخوردار شده ضمن رسیدن به استقلال کامل مالی، مدیریت مجموعه خود را در تعامل بسیار نزدیک با دولت ، خود تعیین می نمایند.

نتیجه گیری
با توجه به نکاتی که در فوق ذکر شد لازم است این نکته را یادآور شویم که مراکز تصمیم گیرنده در مورد پارک علم و فناوری و سایر مدیران و مسئولان کشوری و استانی ضمن در نظر گرفتن این موضوع لایه های حجاب و فاصله موجود را مرتفع سازند

به نظرمی رسد در این سال مبارک که رهبر معزز انقلاب «سال نوآوری و شکوفائی» نامگذاری فرموده اند،می بایست به شرکتها و موسسات مستقر در پارکهای علم و فناوری که در راستای اهداف میهن اسلامی و در سایه نظام جمهوری اسلامی و با شعار مردم سالاری دینی شکل گرفته و اکنون نهال های نورسته ای بیش نیستند وبه مدیران و جوانان تشکیل دهنده پارک این فرصت را بدهندتا در تعیین سرنوشت خود وارد شده و مشارکت مستقیم در انتخاب و سنجش نیمه اول مجموعه خود را داشته و مانند یک تماشاچی نقش ناظر را ایفا ننمایند.

بدون شک این خواسته با توجه به موارد مذکور فوق خواسته ای نابجا نبوده و اطمینان داریم با توجه به عنایت ویژه رهبر فرزانه انقلاب که نور چشم همه ما مدیران و موسسان موسسات مستقر در پارک و مراکز رشد بوده و تنها ملجاء و پشتوانه مستحکم در طول سالهای گذشته و علی رغم تند بادهای سهمگین تغییرات بوده اند، از دیدگاه مسئولان استان نیز محق بوده و مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

احمد ابراهیمی